Câu chuyện quả chanh rừng Mẫu Sơn
Truyện xưa kể rằng, có chàng trai tên là A Lòi đi vào rừng tìm lá rừng về chữa bệnh cho mẹ bị bệnh ho lâu ngày không khỏi, chàng trai đã dòng dã suốt ngày dài anh vẫn chưa tìm được loại lá mà anh cần tìm, rồi chàng trai đã mệt dừng chân ngồi nghỉ dưới một gốc cây, lúc này anh vừa mệt, vừa đói, vừa khát nước, rồi anh nhìn thấy dưới gốc cây có rất nhiều quả rụng có màu vàng, anh ngước nhìn lên ngọn cây, thấy có rất nhiều quả vàng ươm trên cành nên chàng trai nghĩ thầm trong bụng, trên rừng ngoài cây lá ngón có thể chết người ra thì không có cây gì ăn vào mà chết người được nên anh chàng đã mạnh dạn ăn thử, khi ăn quả xong chàng trai thấy đỡ mệt, đỡ khát nước, người tỉnh táo hẳn, quả có vị rất lạ vừa thanh, mát lại thơm. Rồi chàng trai nghĩ có lẽ đây chính là cây thuốc quý có thể chữa bệnh cho mẹ chăng, thế là chàng trai trèo lên cây hái một thông mang về cho mẹ ăn. Về đến nhà A Lòi lấy ra một thứ quả bé xíu vàng ươm và bảo mẹ ăn thử, quả nhiên người mẹ ăn xong thấy trong ngườu dễ chịu hẳn, cổ họng không còn bị ngứa rát nữa. Nhất là vào mùa đông, trời lạnh, gió rít như cắt da cắt thịt, trên đỉnh núi mưa băng giá trắng xóa, người mẹ suốt thời gian dài chỉ biết ngồi sưởidưới bếp củi. Người mẹ vừa ăn vừa nhìn người con trai và nói, nên mang quả về ngâm muối để dùng dần. Sau vài ngày trôi qua, người mẹ ngậm những quả rừng ngâm muối, cổ họng bà lúc này không còn đau rát nữa, bà đã nói được. Rồi chàng trai đem một phần số quả đó chia cho mọi người và nhắc mọi người mang về ngâm với muối để chữa bệnh như chàng đã làm, người dân chọn quả chín lấy hạt gieo trồng thử, cây đã mọc và phát triển, cho hoa, cho quả, mùi vị của quả có vị gần giống chanh ta nên được người dân gọi tên là Piều sùi kìm (Quả chanh rừng), nhà nào cũng trồng 1,2 cây trước cửa nhà để lấy quả ăn và dùng làm thuốc chữa bệnh.
Vài năm trở lại đây, diện tích cây chanh rừng đã được trồng khắp núi Mẫu Sơn, đã trở thành hàng hóa được người dân đem ra chợ bán, đặc biệt là khách du lịch thập phương, do là loại quả chỉ có ở vùng đất có khí hậu lạnh như xã Mẫu Sơn, xã Công Sơn, tỉnh Lạng Sơn. Trên địa bàn toàn xã Mẫu Sơn, hiện có khoảng hơn 56 ha, được trồng xen kẽ giữa rừng hồi, các sườn núi, cây chanh rừng được xem như là một loại cây trồng chủ lực đem lại lợi ích kinh tế cao cho người dân nơi đây.
Vào đầu năm 2020 Hợp tác xã nông trang sinh thái Mẫu Sơn nhận thấy tiềm năng từ quả chanh rừng, nên đã đồng hành cùng người dân nhân giống mở rộng diện tích trồng, với tổng diện tích HTX quản lý là 11,5ha, được sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP hàng năm cho sản lượng từ 8-10 tấn quả cung cấp cho thị trường.
Ban đầu, việc tiêu thụ chanh rừng gặp nhiều khó khăn, do giá cả không ổn định. Vào thời điểm thu hoạch rộ, nếu không bán được sớm, không chế biến kịp thời thì rất dễ bị hư hỏng dẫn đến thất thu cho người dân. Vấn đề này đã được HTX giải quyết bằng hướng đi mới đó là chế biến ra các sản phẩm như: chanh rừng ngâm muối, ngâm mật ong, siro chanh rừng mật ong, ngâm măng ớt, nước rửa chén bát, đặc biệt là làm ô mai chanh rừng rất ngon và tốt cho sức khỏe.
Với nguyên liệu chính là quả chanh rừng tươi, củ gừng đỏ, gừng ta, muối và mật ong để tạo nên một sản phẩm mới ô mai chanh rừng hết sức độc đáo, chất lượng mang lại hiệu quả kinh tế cao và đáp ứng đa dạng hơn nhu cầu tiêu dùng sản phẩm của người tiêu dùng. Trong ô mai chanh rừng có nhiều chất dinh dưỡng từ quả chanh rừng, mật ong, gừng ta và gừng đỏ (gừng núi) đã được tổ hợp lại với nhau theo một tỷ lệ nhất định bằng kiến thức bản địa và bí quyết gia truyền của người đồng bào Dao Mẫu Sơn. Sản phẩm rất hữu dụng cho người đang bị ho, viêm họng, cảm lạnh và suy nhược cơ thể. Là sản phẩm được kết tinh của trí tuệ Việt và phát huy lợi thế nguồn nguyên liệu sẵn có tại địa phương, hoàn toàn tờ tự nhiên và chất lượng cao tại địa phương.
Hiện nay, sản phẩm ô mai chanh rừng đã được hợp tác xã Nông trang Sinh thái Mẫu Sơn xây dựng bộ diện thương hiệu, đăng ký công bố chất lượng sản phẩm, xây dựng mã truy suất nguồn gốc điện tử. HTX cam kết đảm bảo chất lượng, đảm bảo vệ sinh an toàn thưc phẩm. Với quy mô tổ chức sản xuất, chế biến và cam kết đảm bảo chất lượng sản phẩm ô mai chanh rừng. Hy vọng với cách làm này sản phẩm ô mai chanh rừng sẽ đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của thị trường tiêu dùng trong và ngoài tỉnh Lạng Sơn.
Mời bạn đến với xứ Lạng để thưởng thức và cảm nhận loại sản phẩm ô mai chanh rừng, sản phẩm OCOP 3 sao, chất lượng và vô cùng độc đáo này.
